Haritalar ile Kürdistan
Kavram olarak Kürdistan’ın coğrafi, demografik ve politik kullanım ve tanımlanma süreçlerini inceleyen Mardux, arşiv araştırmasında pek çok kaynağa başvuruyor. Bu kaynakların başında ise kuşkusuz haritalar geliyor.

Tarih çalışmaları yapan Nasruddewle Mardux, kavram olarak Kürdistan’ın coğrafi, demografik ve politik kullanım ve tanımlanma süreçlerini tarihi bir perspektiften inceliyor. Mardux, arşiv araştırmasında pek çok tarihi kaynağa başvuruyor. Bu kaynakların başında ise haritalar geliyor.

Haritalar, sadece insanlık açısından yol açtıkları lojistik imkanlar nedeniyle değil; düşünme ve anlama süreçlerimizi ve hissiyatımızı etkilediği için de önemli. Örneğin, Benedict Anderson “Hayali Cemaatler” başlıklı eserinde, haritanın ulus-devlet paradigmasının inşasındaki kilit rolünü anlatır. Bir haritadaki muhtemel Kürdistan kelimesinin bu coğrafyada yol açtığı hezeyanlar ise haritanın hisler üzerindeki daha güncel etkilerine örnek olabilir.

Oysa ne toprağa meşruiyet, ne de hayale ilham için haritaya ihtiyaç var…

Aşağıda, Mardux’un araştırmasından edindiğimiz, Kürdistan haritalarından kronolojik sıralı bir galeri hazırladık.


İbn Hevqal’in (ö.988) 977 tarihli Suretü’l-Arz (Dünyanın Yüzü) isimli eserinde Azerbaycan-Van-Hemedan üçgeninde Mesayüfu’l-Ekrad we Meşatîhim (Kürdlerin Yaylak ve Kışlakları) haritası. İstinsah: 16. yüzyıl. s.62. BNF Gallica, Arabe 2214.

Marco Polo (1254-1324) 13.yüzyılda yazdığı Seyahatname’sinden yararlanılarak 1774 yılında Londra’da yayınlanan haritada Churdistan (Kürdistan).

Zekeriyya Qazwînî’nin (1203-1283) Acaibü’l-Mahlukat isimli eserinin 973/1565-6 tarihli yazma bir nüshasında yer alan Dünya haritasında Kürdistan.

Hamdullah Müstevffî Qazwînî’nin (1281-1340?) yazdığı Nüzhetü’l-Qulûb isimli eserinin Almanya Orientalische Handschriften Digital’de yer alan yazma nüshasındaki haritada Kürdistan. → https://bit.ly/3hRx895

Joan Martines’in (1556-1590) 1587 tarihli İspanyolca Atlası’nda yer alan haritada Van dolaylarında Curdi (Kürtler) ve Botan, Baban, Bitlis, Erdelan gibi büyük Kürt mirlikleri/hükümetleri.

Giovanni Tommaso Minadoi’nin (1545-1618) 1594 tarihli Historia della guerra fra Turchi, et Persiani isimli eserinde yer alan haritada Malatya dolaylarında Curdi pop (Kürt Nüfusu-Bölgesi).

John Speed’in 1626 tarihli haritasında Malatya civarında Popul Curdi (Kürd Bölgesi).

Curdi Pop (Kürd Nüfusu-Bölgesi) Kaynak: Carte de la région comprise entre la côte de Syrie et Palestine, et le golfe Persique. 1550-1600.

Gelibolulu Mustafa Âlî’nin (1541-1600) Dünya Haritası‘ında Kürdistan (ﻛﺮﺪﺴﺘﺎﻦ).

İlk defa 1682 yılında yayınlanan ancak daha sonraları renklendirilerek birkaç kez basımı yapılan Curdistan Diarbeck/Kürdistan Diyarbakır Haritası (Osmanlı Kürdistan’ı), De L’asia, Figure CIII., s.237.

Allain Manesson Mallet’in (1630-1706) Description de l’univers (1683, Fransızca, vol.2, s.163.) isimli eserinde İran Curdistan[ı] (Kürdistan).

J. Arrowsmith tarafından 1834 yılında hazırlanan haritada İran Xorasan’da Koordish Colonies (Kürd Kolonileri).

1803 yılında Mahmud Raif Efendi tarafından İstanbul’da Tabhane-yi Hümayun matbaasında basımı yapılan Osmanlıca Cedîd Atlas Tercümesi’nde Devleti Aliye’nin Asya Tarafında Olan Memaliki isimli haritalarda (Harita 1) Van dolaylarında yer verilen Kürdistan (ﻛﺮﺪﺴﺘﺎﻦ).

1867 yılında İstanbul’da Arapça olarak hazırlanan Osmanlı Devleti haritasında Van’ın aşağısında Kürdistan (ﻛﺮﺪﺴﺘﺎﻦ).

Ahmed Reşîd’in Haritalı ve Resimli Mükemmel Tarih-i Osmanî (Dersaadet, 1328/1911) isimli eserinde Kürdistan (s.10).

1929 tarihli Asie Politique Avec la Letrre haritasında Van Gölü dolaylarında Kürdistan (ﻛﺮﺪﺴﺘﺎﻦ).
Belavke | Paylaş
Naveroka Pêwend | İlgili İçerik
Ji bo agahiya naveroka nû qeyd bibe
Güncel içerik bildirimi için kaydol